De stad moet duurzamer, maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Daarover sprak ASRE-directeur Leo Uittenbogaard tijdens een lunchsessie op Provada Live met drie docenten die in januari 2021 deelnemen aan de Master Challenge De Duurzame Stad.
Waar hebben wij het eigenlijk over, wil Uittenbogaard als eerste weten van programmamaker Gert-Joost Peek van de ASRE. “We hebben het over een stad die op een andere manier presteert dan de steden van vandaag”, stelt Peek. “De stad moet groener, circulair zijn, helpen bij de energietransitie en inclusiever zijn dan de huidige stad.”
Wat speelt er op dit vlak in Amsterdam, vraagt Uittenbogaard aan Henk Jagersma, directeur Economie en Ruimte van de Gemeente Amsterdam. “Onze ecologische voetafdruk is te groot en niet houdbaar in de toekomst”, stelt Jagersma. “Wij hebben dit voorjaar gemerkt wat een verschil het maakt als alle transport stilligt. Dat is de situatie waar wij over twintig, dertig jaar structureel willen zijn. Die tijd hebben wij echt nodig.”
Duurzaamheid en gezondheid zijn nauw met elkaar verbonden, stelt ASRE-docent Wessel Tiessens, partner bij vastgoedadviseur Urban Sync. “Consumenten hebben het niet over duurzaamheid. Zij willen gezond ouder worden, hun kinderen op straat kunnen laten spelen en goed contact met hun buren hebben. Gezondheid brengt ook meer in beweging dan duurzaamheid. Met de grootste moeite peuteren we een miljard los voor duurzaamheid, maar nu het met corona om onze gezondheid draait, staat de overheid opeens klaar met tachtig miljard euro.”
Brede maatschappelijke verandering
Hoe de duurzame stad er precies uitziet weet hij nog niet, geeft Peek toe. “Het gaat om een brede maatschappelijke verandering, waarvoor het nodig is dat wij onze waarden anders inrichten. Daar moeten wij mee experimenteren, onder andere in de Master Challenge De Duurzame Stad, waarbij wij onszelf niet ontzien. Het experiment is namelijk niet vrijblijvend. Overheden, ontwikkelaars en beleggers moeten de verandering afdwingen.”
Een project waarmee deelnemers aan de Master Challenge te maken krijgen is het stationsgebied in Leiden, dat in 2025 de Duurzaamste Kilometer van Nederland wil zijn. “Wij maken nu plannen die wij in een SimCity-achtig model in een digital twin stoppen”, vertelt Tiessens. “Die plannen kunnen wij vervolgens beoordelen op aspecten van duurzaamheid. Met het RIVM werken wij aan KPI’s (Key Performance Indicators) voor een gezond en duurzaam leven. In het vastgoed zijn nu nog het programma en geld de belangrijkste KPI’s. We moeten naar een bredere set indicatoren die we gedurende de hele levensfase van een stedelijke ontwikkeling blijven volgen.”
Echt Quatsch
De suggestie dat steden minder duurzaam zijn dan bijvoorbeeld het Friese platteland, vindt Peek baarlijke nonsens: “Dat is echt Quatsch! Als je wordt teruggeworpen op je omgeving – zoals nu – wil je alles in de buurt hebben. Dat gaat op het platteland van Friesland niet lukken. De stad is juist het middel om een crisis als deze pandemie te bestrijden. Steden hebben de pandemieën uit het verleden altijd overleefd.”
Volgens Tiessens gaat het bovendien voorbij aan de onmogelijkheid voor veel mensen de stad te verlaten, omdat op het Friese platteland geen sociale huurwoningen te vinden zijn. De mens is een sociaal wezen en zoekt elkaar op. “De trek naar de stad blijft doorgaan, mits wij die leefbaar, duurzaam en gezond maken. Juist tijdens de pandemie bleek de buitenruimte in de stad uitstekend te functioneren als ontmoetingsruimte.”
Autonoom rijden
De auto gooit daarbij nog wel roet in het eten. Tiessens ziet een oplossing in autonoom rijden. “Dat maakt auto’s duur, maar door te delen dalen de kosten per gebruiker.” Eigenlijk moet autoverkeer aan de rand van de stad worden opgevangen, waarna iedereen te voet, in het OV of met een deelfiets naar zijn bestemming reist, vindt Jagersma. Maar dat lukt niet, doordat Rijkswaterstaat daarop niet is ingericht, stelt Peek.
Peek verwijst naar de scriptie van van MSRE-student Reynt Jan Sluis – juist vorige week bekroond met de MSRE-scriptieprijs – waarin de besluitvorming over mobiliteit in de autovrije Merwedekanaalzone in Utrecht werd geanalyseerd. “Op de verschillende besluitvormingsniveaus blijken mensen volstrekt langs elkaar heen te praten”, vat hij de scriptie samen.
Eendimensionale opgave
Jagersma lost dat soort situaties op door aan het begin van elk traject alle betrokken partijen met elkaar aan tafel te zetten. “De tijd van de eendimensionale opgaven is voorbij. De corporatie die alleen sociale huurwoningen bouwt en de gemeente die alleen de openbare ruimte beheert – zo werkt het niet meer. Er zijn oplossingen in samenhang nodig.”
Peek ziet redding in digitale technieken. “Daarmee kunnen wij een toekomst uitproberen. In een digitaal model kunnen wij de samenhang van verschillende beleidsterreinen spelenderwijs ontdekken. Zo kunnen wij processen die 25 jaar duren in een middagje naspelen en meerdere varianten naast elkaar zetten.”
Toekomststoel
Wat moeten vastgoedpartijen vanaf morgen anders gaan doen om steden duurzamer te maken, wil Uittenbogaard ter afsluiting weten. “Zet bij elke vergadering een lege stoel aan tafel, een plek voor de toekomstige generatie”, stelt Tiessens. “Bedenk wat je anders zou doen als die toekomstige generatie daadwerkelijk zou meepraten. Met die toekomststoel – geleend van Jan Terlouw – kun je morgen beginnen.”
Master Challenge De Duurzame Stad
De Master Challenge De Duurzame Stad is één van de eerste challenges waarmee de ASRE start. Vooruitstrevende docenten, alumni en studenten begeven zich vier interactieve dagen op de grens van bestaande en nieuwe kennis en inzichten. Lees hier meer over deze opleiding.
ASRE-lunchsessies tijdens Provada Live
ASRE-directeur Leo Uittenbogaard leidt elke dag gedurende Provada Live vanaf 12.15 uur een lunchsessie van een halfuur over disruptieve ontwikkelingen waarmee de vastgoedsector te maken heeft. Op dinsdag 3 november was Real Assets het thema, op donderdag 5 november is dat Real Estate Analytics.